1 – Gizon gazte bat karrikan badoa… Andere gazte bat kurutzatzen du.

Mutikoak irripar bat egiten dio…

Neskak ere irriño batez erantzun dio…

Gizon gaztea pixka bat herabe ausartu da. Hurbiltzen zaio andere gazteari.

• Barkatu andere gaztea, Bainan iduri zait, zu, nonbait ikusia zaitudala !
• Ez ez ez ! Ez dut uste !

Andere gazteak bi urrats egin eta gibelera itzultzen da. Gizon gazteari begietara begiratzen dio :

• Barkatu, Jaun gaztea, iduri zait zure aurpegia ezagutzen dutala.
• Ah ?

      2 – Hurbileko ostatu batera joaten dira. Kafe baten aintzinean, jakin nahi dute nonditk elgar ezagutzen duten. Neskak :

• Ah bai. Lizeoan elgar ikusi gira. Orroitzen* naiz. ‘La dune du Pila-ra’ egin genuen bidaia bat. Zuk sekulako jauziak egiten zinituen, dunan, salto ikaragarriak, itzuli purdiak, airean itxulingoak…
• Ez… Ez… gaizki zira. Sekulan ez naiz izan à ‘La dune du Pila’. Gu joan ginen « Futuroscope-era »
• Ah bon !!

Mutikoak :

• Eta bai zu kolegioan ezagutu zaitut ! Zu zinen eskolako bestetan zuk kantatzen zinuen eta pianoa jotzen zinuen. Iduri zinuen aingeru bat….
• Ez ! Ez dut uste ! Ez dakit kantatzen. Ez dut sekulan pianorik hunkitu….

Porrot ikaragarria !!

      3 – Biziki gaizki pasatu da. bainan biharamunean berriz elkartu dira.

• Nik Beatles musikariak biziki maite ditut !
• Zein ongi nik ere bai. Beatles-ak Eta Bob Dylan eta the Rollingstones !
• Nik ere oso maite ditut. Eta Brassens… Arrats guzia iragan dute kontu kontari…

Eta hameka ilabete berantago ezkondu dira…

Bizi luzea eman dute elgarrekin.  Elgar maitatuz. Haurrak… Etxea…Bilobak…Zahar-etxea.

            4 – Orain zahar etxeko sala handian. Gizon xahar bera badoa alde batera, oinak pixka bat herrestan. Andere xahar bera kurutzatzen du. Irripar bat egiten dio, adereak ere irripar bat egin dio. Jakinminarekin begiratzen dio batak besteari. Gizona, herabe, hurbiltzen zaio :

• Barkatu anderea ! Bainan iduri zait jadanik nonbait ikusia zaitudala ?
• Ez, ez ez ! Ez dut uste !
• Niri ere gauza bera gertatzen zait. Iduri zait zure aurpegia  ezaguna dutala !
• Ah ?

Bakoitzak besteari begietan begiratzen dio.

• Ah badakit nondik ezagutzen zaitudan ! badakit. Nire ametsetarik ezagutzen zaitut.
• Jakina andere maitea ! Bistan dena andere maitea ! Nik ere nire amets min-minetarik ezagutzen zaitut.  Prefosta !

*oroitzen

Handiek denak berez,  ttikiek batere ez.

Atsotitza

Baigorrin, aspalditik, ura beti bere bidetik, zubi konkorraren azpitik eta Etxauzeko jauregia, han, pendoitz hegian, oparo, ospetsu, puxant.

Bizkondeak  jauregi inguruetan zauzkan etxatierren artean bazuen Martin, Jaun Bizkondeari ihiziak ekartzen zizkion oihanzaina. Mundu guzian bezala, ordion* ere, haurrak beti haur.  Bizkonde edo apez, oihanzain edo laborari izan aintzin, jendea lehenik haur zen.

Gertatu zen jauregiko semea, ñiñitan, oihanzainaren emazteak, Mariak,  bularretik hazi izan behar zuela, Ganix beren semearekin batera. Bi  mutikoak elgarrekin haunditu ziren, esne beretik haziak, su berean berotuak, bazter berak kurrituak, ihizi berak lasterkatuak, sekretu berak partekatuak. Ezin berexiak ziren.

Baina kokots puntan bizpahiru bizar agertu zitzaizkionetik, jauregiko semeak bere noble mailako eskolak hartu behar izan zituen. Aita bizkondeak ez zuen begi onez ikusten semea laborari mutilekin nahas zadin. Etziren nehondik ere mundu berekoak. Halere noizean behin bi gazteak kurutzatzen ziren, burasoen ixilik.

• Ganix, atzo arratsean ikusi haut, haritz handietan, kafira miatzen ?
• Bai! Etxauzeko seme Jauna, begiztatua dut xoxo kafira.

Ganixek  begi zorrotza zuen, zango trebea, sudur fina.

• Zenbat kume ?

Ganixek eskuko behatzak erakutsi zizkion.

• Noiz sortuko dituk ?
• Egun hamabost berantenaz, Jauna.
• Nun ditek kafira ?
• Oihanbideko sasietan, Gerezteiko bide kurutzetik beheiti.

Baina zazpi egun barne, Ganixek ikusi zuen jauregiko semea, Gerezteiko bide kurutzean, xorikumeak ponet baten barnean zeramazkila.

Haserrea golkoan piztu zitzaion…! Baina zer balioko zukeen bakarrik oldartzea ? Jauregiko pareta mutuari ukalbilka jokatzea ?…

Urrengo egun batez Etxauzeko semea eta Martinena elgarrekin gertatu ziren berriz :

• Iep ! Ganix, ikusten haut, goiz-goizik, bazterrak kurritzen. Zeren gibeletik habila ?
• Bai ! Jauna! erbi baten ibilbidea ongi zaintzen dut. Badakit nun duen etzangia. Hemendik aste pare  batetara harrapatu beharko dut, Bazko zaharrez, etxean bestetako bazkaria badugu-ta…
• Nun dik etzangia ?
• Sagasteiko sasietan, Jauna.

Baina sei egun barne, Ganixek ikusi zuen bere adiskidea, Gerezteiko bide kurutzetik pasatzen, erbi gotor bat beharrietarik dilindan.

            Biziak bideak zuzen-zuzenak ez baititu, bospasei urtez, noizean behin, elgarrekin gertatu ziren oraindik.

• Ganix! Atzo ilun nabarrean ikusi haut, Gerezteiko bide kurutzean, neska gazte batekin. Neska lagun bat atxeman bide duk ?
• Bai, badugu elgarrekilakoa, ezkontzeko xedea ere, Jauna. Neska ederra, atsegina eta xintxoa da.
• Noiz berriz elgar ikusi behar zirezte ? (Elkar ikusi behar duzue)
• Egun zortzi.
• Jakiten ahal diat nor den ?

Ganixek aurpegia eskuarekin hiru aldiz torratu zuen:

• Bentabordako Janamari, Jauna.

Ondoko hitzorduan, Gerezteiko bide kurutzean, Ganixi ez zitzaion Janamaririk agertu.

Mila urte igaro-ta, zubi konkorraren azpitik, ura beti bere bidetik. Lehen bezala gaur ere jendea handi eta ttipi. Handiak aldatu, ez desagertu. Ttipiak beti berak. Politikan, laboratzan, ainitz alorretan bezala handiek beti atsegin izan dituzte ttipiak, nola otsoek ardiak.  Garaia da Euskal Herri mugatu honetan elkargo bakar batek gure indarrak bil ditzan;  gu, ardi ttipiak ez gaitezen beti bildots geldi, harraparien aztaparretan.

Johanes Bordazahar

• orduan

Nahi duenak bizi, zernahi gerta dakion, ez du behar etsi.

Lelo zahar.

            « Mutua » deitzen zuten, zazpi urteko haurra. Navajo Indiano haurra. Zergatik zen mutu ? Misterio. Mediku, belagile ala txamanek ez zakiten. Haurrak urteak bazeramatzan mintzatu gabe. Burasoek pentsatzen zuten mutu sortua zenaz geroz ez zela nehoiz mintzatuko.

            Delako  mutiko « Mutua » sortu zen ur bazterreko lur hezeetan, ihien artean. Egun hartan, indiano familien kanpamendua soldadu amerikarrek (US Army-k) atakatzear zuten. Aitak, emaztea haur minetan zelako, hartu eta eraman zuen aintzira bazterreko ihietan gordetzera, gerlari etsaiek ez zezaten aurki. Ama mutiko batez erdi zen, gerla gorriko oihu, garrasi eta tiroetarik bi urratsetan. Biek, ihi handien artean, bakardadean, hotzez eta beldurrez ikaran iragan zituzten beren lehen oren latzak.

            Indiano putikoak handitzearekin ez zuen hitzik ateratzen. “Ahots-gabea” izendatu zuten. Alde bat mutua zen, salbu zurrunga batzu entzuten zitzaizkiola estomakan. Bere zazpigarren neguan, « Ahots-gabea” eritu zen. Arrain hexur bat kokatu zitzaion zintzurrean. Ezin kenduz, goitika ez zuen gelditzerik. « Belagilea » deitu zuten. Hau, hexurraz aparte, berehala ohartu zen estomakan beste zerbait bitxia bazaukala. Korrokak » heldu zitzaizkion sabel zolatik, hurbilekoek aspalditik  entzuten zituztenak : korrokak, kolpatu batek botatzen dituen idurikoak.

            Belagileak, jakin zuelarik istorioa noiz eta nola sortu zen, irriño batekin, bere gisan esplikatu zuen sortu berriak soinuak “iretsi zituela”. Doi-doia sortua eta jadanik bazakien bere baitan, ez zuela oihurik egin behar, auhen bat egitean ama nun zen salatuko zuela,  etsaiek entzun bezain laster biak hilen zituztela.

            Hexurra kendu ziotenean, hexurrarekin, aspaldiko beldurra kanpora bota zuen. Mintzatzeko debekua ere joan zitzaion. Hitz egiten hasi zen. Ordutik beste izen bat eman behar izan zioten. « Barnatik mintzo” deitu zuten. Ez barnetik!  Barnatik, sakonetik mintzo.

&

            Baitezpadazko indar edo jite hori denek badugu gure baitan. Horrela aitatxi bat entzun dukezue haurreri kontatzen :

“Semaatxi” (semebitxi) ! Ñiñiak amaren sabelean, handitzearekin batera, baitezpadako indarra irabazten dik, bizitzeko gai izaiteko. Sortzean, ama eta ñiñia, erditze lanetan akiturik, lokartzen dituk biak. Orduan, ilunbetarik, lamina (batzuek ziotek aingeru begiralea dela) sortu berriari hurbiltzen zaiok eta erhia sudurpeko ezpainaren gainean polliki pausatzen dik, ahapetik «Ixxxo ! » xuxurlatuz. Hortik landa gaixo haurrak ikasi guziak ahanzten ditik. Ahanzten ez, bederen  bere baitan biziki barna sartzen zaizkiok. Hiri eta eni ere gauza ber-bera gertatu ziaukuk. Proba hor duk : denek badiagu sudur pean “laminaren marka”.  Hunkitzen ahal duk ildotxo hori. Hi ere, uste dukan baino gehiago haiz.”

            Zenbat jende ez da entzuten gertakari latz bat gainditu ondoren erraiten. « Nihaurek ez nakien holako gauza zail baten egiteko gai nintzela. »  Denek, gizaseme-alaba guziek, badugu gure baitan bertute baitezpadako hori, altxor hori, « ixildua ! ». Biziak bizitzeko emaiten daukun  sen ikaragarria.  Sena baino gehiago, jitea baino gehiago badugu. Hots : “Jainkozko bizitik.”

Johanes Bordazahar

1960ko hamarkada hartan gira. Gehexan mendiko etxe xume bateko semeak hemezortzi urte, gaztetasunaren garai gordinean da. Egun, atorra berria eta “pat’d’éph” galtzak soinean, mobiletez, lagunekin badoa, tarrantan, dancing-era.

Salan, mutil guziak barraren inguruan metatuak, baso bat eskutan. Bestaldean neska guziak lerroan. Bada kalaka, irri ta kakarazka… Erdian, gune hutsa. Itsasoa. Erdira menturatzen dena ito daiteke. Azkenean mutiko bat, aski edana, menturatu da itsasora, neskeen aldera :

• Dantza bat ?
• Bai! Gogotik !

Itsasoan ez dira ito! Eta hasi da dantzaldia. Gehexan gelditu da azken bakarra ! Beharrik orduan sartu baita neska eder bat. Inguruetako ederrenetarik. Dantzaldi guzian neska ez du nehori utzi. Denak jelos… Eta, geroztik, bien artekoak luze eta sendo iraun du. Presentapenak noizbait egin behar aitari eta, eguna azkenean etorri zaio :

• Zorionak ! Zatozte biak baratzera! Andere gaztea, jar zaitez ene ondoan. Hi,Gehexan, hoa baratze zolara eta altxa’zak harri hura.

Joan da Gehexan, harrokiro. Atorra besoak altxa eta “eup” eta “eup”, nehondik ezin harria mugi. Aitak neskari :

• Nahi zinuke holako mutil mengel batekin ezkondu ?
• Ee-ez !

Hortan neska atera da baratzetik eta Gehexanen bizitik…

Mutikoa ez da etsitu. Besoak indartu beharrez hasi da harresietako harri gotor guzien altxatzen. Ikasi du harri jasotzaileena. Harria perekatzen, harriari mintzatzen, lau urratsez gibelatzen, otoitz bat egiten eta hasperen batez brauki harriari lotzen.

Debaldetan ! Maitemindu den bigarren neskarekin, aitak galde egin diolarik altxa dezan harri bera, gaizoak, ez du doi-doia mugitu baizik. Bigarren neskak ere ihes egin dio.

Hor bai etsitu dela Gehexan. Neskekilakoa arrunt itzali zaio. “ Neskek ? Itxura, bai, baditek, funtsik ez!”

Halako batez, lagunek bortxaz dantza lekura eraman dutelarik, neska bakoitzari bizkar eman dio. Noiz eta ere ezezagun bat hurbildu baitzaio, irriñoa ezpainetan :

• Dantza bat ?
• Uste duzu ? Boof, nahi baduzu !

Noizean behin ele arrunt batzu atera dizkiolarik, neskari irria jori atera zaio. Bizpahiru dantza eman dituzte elgarrekin.

• Heldu den igandean elgar ikusten gira, Gehexan ?
• Boof! Zergaitik ez !

Elgarrekin atera dira sei ilabetez, molde jarraikian. Bata besteaz agradatzen hasi ere. Ilabeteak pasa-ta mutikoak deus ez galdatzen.

• Nitaz baliatzen zira, Gehexan! Ez duzu asmo seriorik!
• Nahi zinuke aitari presenta zaitzadan ?
• Bai eta nola !

Mutikoak, ezinbertzean :

• Goazen ! Beraz !

Etxera heltzean Gehexanek :

• Aita ! Hemen duzu ene neska laguna, Xabina!
• Ongi etorri! Xabina ! Jar zaite hementxe.
• Hi! Hoa, baratze…
• Baadakiit !

Mutila badoa gain behera, burua apal, zangoak herrestan, neskarekilako azken minutu triste hura ahal bezainbat urrunduz… Ukurtu eta hasi zaio harriari mintzatzen, amultsuki haztatzen. Nondik lot ? Orduan du ikusi, bazterretik, itzal bat hurbiltzen eta harriaren bestaldean, parez-pare, bi beso zurail eta argal. Eskumuturrez harri zolan sentitu ditu behatz xamurrak … “Eup!” Biek altxatu dute harria, ontza ttipi batez, baina … Altxatu !

Eta gain hartarik entzun da aitaren boz ozena …

• Hori, hori ! Zuek biak elgarrekilako eginak zirezte !

Johanes Bordazahar

   Baratze bat nahi deitzü egin

Amets segeretüenekilan…

Pier Paul Berzaitz

Donibane Garaziko merkatuan gizon eta andere gazte hauek kurutzatzen dira. Pasatzean, batak besteari irriño bat eman dio.

Bi urrats egin eta gizon gaztea itzuliz, herabe, menturatzen da :

• Errazu, Andere gaztea! Uste dut zu jadanik nunbaitik ezagutzen zaitudala !

Neskak matelak gorri :

• Ez ! Ez! Ez dut batere holakorik uste !

Bainan hatsa hartu eta gizonari hurbildurik, begietan begiratzen dio :

• Bitxia da, eni ere iduri zait zure aurpegi hori ez zaidala batere arrotza !

Eta holaxe biak sartu dira ondoko ostatu batean. Kafeño baten aintzinean, argitu beharrez noiztik bi bien irriñoak kurutzatu dituzten lehen aldikotz.

• Zu, andere gaztea, ez zinena antzerkian ari ? Zu zinen, oroitzen naiz… ‘Herriko Botzak’…’Berta’-ren rola egiten zinuen. Zer irriak!! Biziki ongi orroitzen naiz zutaz.
• Ee, ez ! Batere. Ez dut sekulan antzerkirik egin… Jes, bainan zu ez zinena pilotan hartzen? “Junior” mailan edo? Irulegiko plazan ikusia zaitut. Ene ondo ondoan lerratu eta  erori zinen. Lagundu zintudan zutitzen.
• Ja!! Ez! Ez naiz sekulan pilotan jokatu. Arrunt mankerra* naiz.

Solasa arrunt aldrebes joan zaiote. Halere, hitzartu dira elgar ikusiko dutela hurrengo merkatu egun batez.

Bigarren aldi huntan, egun erdi bat pasatu dute elgarrekin. Atxeman dituzte mila gauza biek berdin gustukoak dituztenak : kanpoko bizia, mahastiak, bidaiak, kantua, haurrak eta nik dakita … Bata besteaz agradaturik, polliki polliki maitatzen hasi dira…

Hainbestetaraino nun, egun eder batez, Maixan eta Panpilik, besta handi bat eman baitute. Elgarri, familieri, auzoeri eta laguneri erran diote elgar maitez bizi nahi zutela.

Bizi zail, emankorra eraman dute, hiru haurrekin. Oro har erraiten ahal da bizi ederra. Ez zorionaren hegaletan beti, ez, bainan bizia bere betean …

Gaur Baigorriko zahar etxean, sala nagusian, adin handiko gizon konkortu herbail bat badabila makila eskuan, zangoak herrestan. Kurutzatu du emazteño mehe bat, ile xuriekin, « deambulateur » delako bati doi-doi loturik, ttipi-ttapa, urrats ñimiñoz doala…

Gizona, gelditurik, itzultzen zaio : 

• Errazu, anderea, uste dut zu jadanik nunbaitik ezagutzen zaitutala !
• Heee ? Ezagutzen ? Eee ! Ez dut uste !

Emazteak, erdi itzulirik, begitartea mutu, une luze batez, ongi begiztatzen du gizona.

• Alta bada  ! Eni ere iduri zait zure aurpegi hori ez zaitala batere arrotza !

Biak jarri dira mahain batean buruz buru, jakiteko, noiztik eta nundik elgar ezagutzen duten. Pentsa eta pentsa, bat batean, Maixan-i izar bat pizten zaio begietan …

• Eta bai ! Zu Panpili ! Badakit nondik ezagutzen zaitudan ! Ene bihotzaren erroetarik, zu ! Ene ametsen iturburuetarik.

Panpilik bere esku-bizkar hotzaren gainean sentitu du Maixan-en ahur bero daldaratia.

• Jakina, Maixan maitea ! Zu ere, ezagutzen zaitut, ene amets min-minetarik. Ametsetan hasiz geroztik gogoan zaitut. Ha ha ha !

Johanes Bordazahar

• malestruka?

Batzuek diote Baldarretako itsas bazterrak baduela dohain berezi bat. Udaberriko hirugarren ilargi betean, itsas behera denean, mirari bat gertatzen omen da. Hondartza guzia ortutsik egiten bada, bakoitzak errestoetan ikus dezake bizia nolakoa izan duen…

Biak laborariak ziren, berriki erretretan sartuak. Igande arrats batez, kabalak moldatu, sukaldean gauza guziak altxatu, eta joan ziren Baldarretara. Hondartzan eskuz esku bazoatzin, hitzik erran gabe. Aspalditik, gaztaroaz geroztik funtsean, ez zuten denborarik hartu elgarrekin “menskeria”baten egiteko.

Itsas bazterrean goxo zen : uhainen burrunba ta galopa,  oinetan hondar xehearen kilika, uhainen zilarrezko aparra. Goxo zen behingoz denbora hartzea. Hondartza buruan, arroka baten gainean jarri ziren. Beren bizi guziko errestoak hor zeuden, lerro lerro.  

Ageri zen lehenik, han, noiz egin zituzten ezagutzak. Bat hiritik heldu zen, bestea etxekoa. Erresto arinak ziren haiek, kasik dantzatuak. Baziren urrats barnagoak : ezteiak, haur bakoitzaren sortzea, aita zaharraren heriotza, etxea zahar-berritu zuten urtea, barruki berria eraiki zutena.

Zenbat urrats ! Urte arruntak, sasoinez sasoin, beti aintzina, beti lanean, nehor haieri biziki ohartu gabe. Berek ere ahantzia zuten horrenbeste urrats eginik. Bi bien errestoak batzutan ez ziren ez hain hurbil. Halere, gizonak atseginez ikusten zuen emaztearen urratsak gehienetan biziki hurbildik jarraiki zitzaizkiola : elgar lagunduz, elgar lauzkatuz…

• So-izu hor !  Urrats makur horiek. Mahastia errotik atera ginuen urtea ! Ba ta ondotik, ardiak saldu ginituen urtea !! PAC delakoan sartu ginelarik…’Quota’k…Primak…
• Hara han « Gîte-a » muntatu ginuelarik. Zer lanak ! Zer kezkak !

Gizona emaztea besoetan amultsuki hartzekotan zen ohartu zelarik, memento batez, baten urratsak baizik ez zirela ageri. Oldarrean zutitu zen :

• Jes ! Zer debru gertatu da hor ?
• Gaixo zu ! Hori zen gure behi troparen hiltzera etorri zirelarik !
• Oi oi Ama ! Behi-eroaren urtea ! Jin ziren, bai ! Egun hartan ez nauzu ikusi ! Ez nuen nehor ikusteko gutiziarik, ez eta nehork ikusia izaitekoa ere… Sabaian gorde nintzen, denak untsa hetsirik… Entzuten dut oraino behien orroa, sudurrean dut erre usaina. Soka hartu nuen eta gapirio baten gainetik bota… Putxas ! Putxas ! Bainan nun mila debru zinen, egun hartan ? Zure behar gorrian nintzen eta ?
• Ixo ! Emazteak eskuarekin ahoa tapatu zion. Begira ezazu ontsa noren urratsak diren, ikus zein barna diren ! Egun hartan eta ondokoetan, nik ekarri zaitut bizkarrean, eta pizua zinen, jakizu ! Pizua !…

Denbora luzean egon ziren ixilik, elgarren besoetan. Orain, itsas zabaletik haize arin bat ari zen altxatzen.
      –    Hainbeste urrats ! Badea posible ! Iduri-ta bizia xita-miru joan zaukula ! Emaiten du gure biziak ez duela arto pikor balio izan !!

–   Ta ta ta ! Zenbat jende ez dugu gure lanetik hazi. Gure burrasoek emana hobetu eta aintzina eraman dugu… Arto pikorra, gure aldian, landatu dugu. Hozitu da eta jadanik landare egin eta burutuko da.

Oraikoan, uhain handiago batek errestoak ezabatu zituen. Marea goiti heldu zen. Gibelera abiatu ziren hondartzan, bata bestearen besoetan. Bazuten oraino frango urrats elgarrekin egiteko.

Johanes Bordazahar

Dohatsu bihotz barnez behartsuak,

haiena baita zeruetako erresuma (Mt 5, 3)

Baigura-zolako herrixka huntako eskolan eman zutelarik, burrasoak ohartu ziren Ñañe burutik ez zoala zuzen. Hamar urterekin eskolatik kendu behar izan zuten. Mutiko ona zen, gozoa, lasaia. Ez zion uli bati minik eginen. Komisioneak auzokoentzat edo etxondoan lanxkila batzu eginarazten zizkioten, xokoleta presa edo ogi-ta-erreximetarentzat edo berdin musu-truk.

• Hiri, ez zaik deus gertatuko! Hik aingeru begiralea hirekin daukak!

Beti kantuz ari zen. Saskia bizkarrean edo behi azpien ateratzen, noiz nahi, elizako kantu bat ezpainetan. Zerbait emanez geroz nornahiri elizako kantu bat eskainiko zion. Hortarako “Kanttu” deitzen zuten.

Mutil kankaila ari zen egiten. Lepo mehea, beharri zabalak, sakatrapu aire batekin. Besoak zituen ohargarrienak, belaunetarainokoak. Haien puntan xuriketarien gisako bi palote sendo.

Herritar lagunek “xoro batentzat zaukaten”. Berdin zitzaion!  Kanttuk aingerua  zuen axola. Nun atxeman ? Eliza dorrean, lanoetan, baratze ixkinean ? …  Amatxik erasiatzen zuen  :

• Baina, Ñañe ! Katiximan ez duka ikasi aingeruak zeruan direla.

Maiatza zen, elizako ateak irekiak. Mutiko lagun batek, irriño maltzurra begietan, erakutsi zion zilarrezko txanpona edo pieza berri-berria.

• To! Ikusten dituk eliza barnean sokak?  Ezkilak orain berean jotzen badituk, pieza hirea duk.
• Emak!
• Ez ! Hik ezkilak jo lehenik.

Boneta lurrera bota, zeinatu, esku ahurretan tu eta jauzi batez lotu zen sokeri. Dilan dalan, jo ahala jo. Bi ezkilak boleran. Gure Kanttu irriz,  lagunak ihes. Apeza urrats handiz, sotana airean, berea golkoan, sartu elizan eta beso ukaldi fier batez  baztertu zuen mutikoa.  Kanttuk entzun zituela bereak eta aingeruarenak !  Deus salatu gabe haatik.

Delako trufaria laster atxeman zuen, ukabilak tinko, haserre gorrian :

• Bota’zak hunat zilarrezko pieza!
• Ez diat sosik enekin.
• Ah, ez duk sosik ?

Begiak su, brauki paparotik hartu mutikoa eta lurretik altxatu zuen, besteak txanpona sakelatik lurrera utzi arte. Kanttuk bildu eta besainka errekara.

Biharamun batez, lano beltzak apal, ortzi aire zen. Jakinarazi zuen bazoala Baigura kaskora… Bere aingeruaren ondotik. Astiro bazabilan, kantuz.  Hiru lagunek, urrunetik segitu zuten. Gertatu zen mendipeko borda baten hegaztegi azpian bazela zurubia. Mutiko tzarrek lasterka zurubia Baigura kaskoraino hupatu zuten, Kantturen ixilik,  eta harroka baten gibelean gorde ziren.

Noizbat  mendi kaskora heldu zen Kanttu. Bazterrak lano. Zurubia lurrean.  Aingerurik ez.  

• Bada norbait ?

Zerua mutu. Zurubiarekin lanoetan goiti igan beharrez hasi zen. Zurubia nehondik ezin zutik atxikaraziz, hameka aldiz  berriz hasi zen: lurrean ziloak eginez, harriekin kokatuz, alferrik. Lagunak gordean irriz. Memento batez zurubia zutik eman zuen, bizkarrari kontra, bere bi esku paloteekin finki atxikiz…  Orduan bai, hiru mutikoek, haien begiez, ikusi zutela, zurubi gainean, lanoetarik jausten … aingerua!

Harriturik, mututuak, lasterka jautsi ziren ikusi zutena ezin sinetsiz, ezin aitortuz … Alabaina, ez ote zen nornahiren baitan, gehiago miresteko mespretxatzeko baino ?

Johanes Bordazahar

¹Kondaira zaharrek diote ortzi egunetan aingeru bat agertzen zela Baigura kaskoan.

“Etzan!” oihukatzen badautzute zaude zutik!

Akitua bazira zaude “etzanik”!

Menditar gaztea, Urdantzian barna, hegoaldetik Baigorrira heldu da, bi astorekin, zahar bat eta gazte bat, biak gasnaz eta kontrabandoaz gainkargatuak. Jadanik eguerdi zahar, izerdi lapetan, Ahartzako lepoan pausa baten hartzera behartuak dira.  Bastak kendu, asto zaharra arbolaxka bati estekatu, eta “futxo!”! Asto gaztearen lotzeko soka falta! Oilarandoi kaskoko kapera ondoan ikusten du ermitaua so. Asto gaztearekin igaiten da kaperaraino.

• Ba ote zinuke soka bat ene asto gazte hau estekatzeko, siesta denboran ?  Bestenaz “Kalixto” ñapur hau eskapatuko zait !
• Jaun gazte! Ermitau batek ez du deus berea duenik.  Zertarako behar nuke soka bat?  

Erranen dauzut : astoarekin egizu estekatzen bazinu bezala, lepoa hastatuz, mintzatuz. Ahantzi gabe korapilo batekin arbolari artoski estekatzen duzula. Hitz dautzut astoa ez zaizula higituko.

Zer eginen zuen gure mutilak?  Sainduak errana !

Siestatik landa, Mirakulua! Kalixto hor berean dago, xintxo!  Bi animaliak berriz kargatu eta, “Arri!”, kontrabandistak manatu bezain laster asto zaharra bideari lotzen da…. Bainan “Kalixto”hor dago geldi-geldia. Makil ukaldi, tripan ostiko, ele goxo, ele gaizto, otoitz eta sakre, pullo nehondik ez kantitzen.  Etsiturik, astoak utzi eta gizona berriz badoakio Oilarrandoiko ermitauari…

• Eta bai! Jaun gaztea! Pentsatu ote duzu sokari. Gaizo astoak uste du estekatua dela. Behar zaizkio libratzearen jestu guziak egin, xeheki, eleak ahantzi gabe.

Kontrabandixta  itzultzen da errabia golkoan.  Ermitauak erran bezala soka ”libratu” orduko, Kalixtok ezin pollikiago obeditzen!

Hiruak badoaz, orain, triki-traka, gain-behera. Asto-zaina ermitauaren jukutriaren gaitik irriz. Azken hau gain hartarik so:

• Ez hadila hire astoaz sobera trufa, mutil ! Hi eta hire behereko jendeak oro astoaren idurikoak zirezte. Esklaboak. Zuen usteen esklabo. Ez duzue sokarik lepotik bainan buruan baduzue, bai, soka eta korapilo!  Ez duzue hain urrun esklaboen denbora. Kateak herdoildu balin bazaizkizue, sokak ere usteldu, gaur egun beste ixilpeko kateek lotzen zaituztete finkiago. Gaizoak! Zorrez kargatuak, kezkaz errautsiak, etorkizunaren beldurrez kokilduak, duda-mudaz josiak, bertzeen erranek muturretik lotuak, politikari handi-mandien ele zuriek balakatuak, txontxongilo eskupilatuak, … Katerik gabeko esklaboak, ohar-gabean harrapatuak, astoak bezala ez zirezte ez zuek ere nahi duzuen bidetatik ibiltzen… Jakina, bazterreko belar lits bat ebasten ahalko duzue noizean behin, gaitzuru erdi-bat zaldare ukanen duzue ere… Zer uste duzue behar duzuela gehiago libre sentitzeko ?

Horrelako gogoetetan sartua, bat batean, ermitauari asto baten arrantza ozena heltzen zaio beheretik, Buztanzelai eta Hautza mendi mazeletan barna oihartzunez oihartzun errepikatua :

• To! Kalixto! Banakian ba hi ere enekin ados hintzela !

Johanes Bordazahar

Artzain hau gaztea zen, maliziarik gabekoa : bihotzez arin, gorputzez sendo, gogoz alegera. Etxeko ogi onez hazia, mendiko haize hotzak eta ur freskoak eta lanak hezia.

Akats bakar bat zaukan : mendiko bizia gustatzen zitzaiola, bakardadea ez zitzaiola biziki axola.  « Oi, mendian, zer bakia ! ».  Horrengatik ez zen usu menditik herrira jausten. Igandetan, nehoiz ez zen elizan agertzen ere salbu Besta Berriz. Apezak pixka bat aiher zuen. Jendeek ere zioten basatia zela : zoazi zu jakitera alfer hura zer hartzen zen gain hartan !

Egun batez mutila menditik jautsi zen zerbait janariren erostera. Justu apezarekin batean gertatu zen saltegian sartzen. Apezak mehatxuz erhi bat altxatu zion sudur-perat.

– Hi infernuko ihizia ! Kasu emak, Gaineko Haundi hark ikusten hau gero, nik ez bahaut ez Bazkoz ez Eguberriz ikusten ere. Bekatu duk pagano bat bezala bizitzea ! Ahalge behar huke izan !

– Zer ? Nik ez dut ez Gaineko Haundi haren beldurrik. Ni, mendian, zerutik hurbil bizi naiz !

– Jainkoaz ari nauk, tontoa ! Ez duka Jainkoaren beldurrik ?

– Ez ! Batere ! Zergaitik beldur ?

Ez zen deus egitekorik mutikoak nahi zuena egiten zuen, nahi zuena pentsatzen, bere gostuz bizi zen, mendian bezala denetan.

– Zu ez zirea ontsa bizi, jaun erretora ? Oldartu zen apezari galdatzera.

– Oh apezgoa zaila duk ! Hi bezalako ardi galdu batzuen gatik ainitz bihotzeko min sofritzen diat. Nahi nikek denak Jainkoarekin bakean bizi zaitezten !

– Zer egiten ahal nuke zuretzat !

– Enetzat ? Deus ! Behar baduk zerbait baliosa egin, to, haugi sarri kofesatzera, elizara. Siestaren ondotik, hiruak irian. 

Artzain gaztea elizan zen tenoreko. Sartu zelarik xoratua zen : eliza ilunbean ixilik, aire freskoa, ezko usaina… Eta berinateetarik iguzki argi bizi eder bat sartzen zen. Errautsa airean dantzan emaiten zuen, mila kolore. Mutila ahoa zabalik begira …

• Ha, hemen haiz !

Boz ozen batek bapatez ametsetarik harrotu zuen. Apeza zen brauki sartzen elizan.

• Belaunika hadi eta biek erranen diagu « Gure aita ! »

Artzaina hor zagon, besoak dilindan.

• Ba… Bainan nik ez dakit « Gure Aita »
• Errak, hi, nolako girixtinoa haiz ? Ez haiza katiximan egundaino ibilia ?   

Apeza haserrez ezin egonarekin :

– Ez duka sekulan otoitzik egiten ?

– Otoitzik ? Bai eta nola ! Goizetan, etxolatik ateratzean, agur erraten diot egunari eta milesker Jainkoari egun berriaren gatik. Bizpahiru jauzi eta itzulipurdi batzu egiten dizkiot iguzkiari esker onez, denbora ederra delarik. Edo kantu bat edo bi euriari, denbora txarra delarik. Uste dut gustatzen zaiotela.

– Jainkoa, iguzkia, euria, denak nahasten dituk. Hi, deabruaren seme ! Haugi berehala. Pausa ezak hire ardi larru usaindu zikin hori, hor, alki baten gainean eta sar hadi kofesategian.  

Ardi larru zikina kendu eta ez jakin nun pausatu, hurbildu zitzaion iguzki izpiari eta pollikiño iguzki izpiaren gainetik dilindan eman zuen, bihotz xokoan otoitz ttipi bat eginez « Argi maitea, atxikadazu larru hau ixtant bat. » eta soinekoa argi izpitik dilingo egon zen. Apeza mututua, so… Zu, irakurle, ez pentsa mirakulu bat zenik. Ez ! Justu Jainkoaren eta gaztearen arteko arrañamendu sinple bat zen; bi adiskidereren artean egiten den horietakoa, besterik ez.            

Johanes Bordazahar