… aise mendian zuen etxea… mahaxterka aritzen zen, ezkondua, ezkondu berria.
Badakizue gure Herrian badira behereko etxeak eta gaineko etxeak. Gaineko etxeak, edo bordak, badu pentze bat. Pentzean egiten zen belarra udan. Belarra egiten zen eta jendea hor egoten zen bizpahiru azindekin. Azindak denek badakizue zer diren… Mamilla eta Master hor dira ezkondu berriak.
Urrusko bestetan, hori Baigorrin da, egiazko istorioa dela erran dut, bazen Kesus, Baztangoa; bere mandoarekin etortzen zen bezperan, besta bezperan. Mandoaren gainean ekartzen zituen tabakoa, 43, Pastis, Patxaran. Etxez etxe pasatzen zen eta manatua zutenek ukaiten zuten beren eskaera.
Beraz, gure Kesus bere mandoarekin heldu zen eta azken etxea Maixterrenea, azken etxea, gainean eta gero muga, segitzen nauzue?…, eta etxeari hurbiltzean ikaragarriko ortzia ximixtak, ortzia, bum bum, harria… “Arri! Mandoa!” Gure Kesus harriaren azpian, eta hantxet Maixtriaeneko leihotik… leihoa idekitzen da eta andere gazteak egiten du: “Kesus! Fite! Sar zite fite! Sar zite fite!” Kesus, bere mandoarekin eta bere kargarekin, sartzen da behitegian.
Esplikatu behar dut… mendiko etxeak, badakizue nola eginak diren? Bada malda eta maldari kontra egiten da etxea. Erran nahi baita azpian bada behitegia eta gainean bizitegia, jendeena. Eta beraz gure mandoa, Kesusekin, sartzen da behitegian, eta Kesus zakuarekin ateratzen da eta sartzen da sukaldean.
Sukaldean sartzen delarik: usaina! Bixkotxa baten usaina. Mahain gainean badira bi bixkotxa. “Gâteau basque!” Zerendako dira? Zeren biharamunean bestak dira. Herriko bestak dira. Guk beti bixkotxak egiten ditugu, holako bixkotxak, bestetako. “Fite fite bustia zira! Hor pausatu zure gauzak eta zato supazterrera berotzera eta idortzera”. Eta gure gizona, gure Kesus hurbiltzen da eta… zuek beharrik ez duzuela ezagutzen Kesus nola zen… eta hor egoiten da… Betiko usain hori eta…
.
“Afaldua zira? » Kesusek: « Bai afaldua niz. Bai!”. Etzen egia bainan nahi zituen bixkotx hek jastatu. Zeren mutil zaharra zen, emazterik etzuen, bereber bizi zen. “Bai afaldua, naiz bai, bai! Afaldua naiz, eztu balio desarrainatzea afaldua naiz; beraz bixkotxa janen dugu!” Nagusi gazteak, Maixterrek: “Ez! Bixkotxak beroak dira, labetik atera berriak, ez duzu janen, bixkotxak biharko dira. Bihar dira Urdoseko bestak eta. Bihar onak izanen dira, bainan egun ez! Ez!”
Kesus eta bertze biak supazterrean egon dira, kontu kontari.
Erran behar dut bertze gauza bat ahantzi dutena, bainan interesgarria dena. Zeren denbora hartan, gure gazte denboran, kafea, kafea ez genuen Baigorrin erosten, Baztanetik ekartzen zaukuten. Zeren kafea, akeita… bazen halako tabu bat; akeita emazteek goxoki edaten zuten: “Akeita edanen dinau!” eta goxoki, ixilean, edatzen zen kafea, zen gauza bat tabu! Eta beraz kafea edan dute eta “Hunekin etzira etxera joanen, iluna da, ortzia da. Bihar goizean joanen zira, denbora guzia izanen duzu muga pasatzeko eta Baztan aldera joiateko. –Bai, bai, ni gogotik egonen naiz hemen!”
Tenorea etorri da, etzateko tenorea. Eta beraz anderea aldatu da eta hiruak eman dira ohearen ondoan belauniko eta otoitza egin…… eta andere gaztea eman da ohean… astian erran dut etxea nola egina zen luzetara, hola, eta delako Maxterrenean, hor, bazen sua, mahaina, jateko mahaina, eta han ohea; dena sala berean, erridau ttipi bat baizik etzen. Segitzen nauzue? Otoitzean ematen dira eta nnnnnn eta anderea ematen da murruari kontra, bere ondoan ematen da nagusi gaztea eta ohe hegian Kesus, hiruak ohe berean,
Lokartzen dira eta gau erditan, akeitaren eragina, nagusi gazteak sentitzen du behar bat (tripa hunkituz). Ohetik ateratzen da, gibelera begiratzen du: “Ja ja ja ez ditiat utziko bi gazte horiek ohean ni gabe!” Hartzen du kadira bat eta bien artean ezartzen du ohean, alde batetik emaztea eta bestaldetik gizona eta ateratzen da, badakizu lehenago zaku bat ezartzen zuten eta… Beraz behar zuena egiten zuen eta berritz sartzen zen, kadera kendu eta gure gizona etzaten da.
Goizeko lau orenetan. Haizearekin behitegiko atea banbaka: « Dinbi! Danba! » Eta gure nagusi gazteak atea etsi behar! Jeikitzen da, Kesus pasatzen du, eta bi gazteak ahanzten ditu, eta, bere soinekoa emaiten du, …., burutik beheiti emaiten du, ateratzen da atearen hestera eta, atera delarik neskak erraten dio Kesusi: “Balia zaite! Orai duzu denbora. Kanpoan da balia zaite orain, balia zaite, zure biziko xantza duzu!”
Kesus jeikitzen da eta… bixkotxaren jatera joaiten da.
Estreinaldi horren karietara, bazen jende multxo pollita bildua. Lehenik, bistan da, han bereko eta Urepeleko haurrak, berrogei bat orotara, beren erakasleekin: bi eskolak elkartuak dira, haur ttipienak Bankan direla eskolatuak, handienak Urepelen, eta hori imertsio edo murgiltze sisteman, erran nahi baita euskarari lehentasuna emanik.
Pentsa beraz ezin hobeki heldu zaiola herriko eskola horri Marijan Minaberri euskaltzale suharraren izena hartzea! Ondoan bazen jende ezagunik ere: lehen lehenik Marijanen familiakoak, Terexa 91 urteko ahizpa eta Isabelle iloba, hor ere Lucien Etxezaharreta (Maiatz),
Gero lerrokatu dira Marijan zenari buruzko hitzaldi suharrak. Suaia elkartea izan da proiektu horren bultzatzailea eta elkartearen izenean Katixa Dolhare Çaldumbidek laudatu du Marijan “aitzindaria”. Mixel Oçafrain auzapezak “Marijan, zure lana, gogoeta eta izpiritu xorrotxa beti bizirik egon ditela herrian” du opatu. Mizel Jorajuriak, Euskaltzaleen Biltzarrak plazaratu berria duen “Marijan Minaberriren meategitik” liburu gustagarriaz du hitzegin.
